علائم مصرف بیش از حد کافئین

در بسیاری از نوشیدنی‌ها، غذاها و داروها، کافئین وجود دارد، از این رو ممکن است گاهی اوقات علائم مصرف بیش از حد کافئین را تجربه کنید، یا ممکن است حتی نسبت به مصرف مقادیر کم کافئین حساسیت داشته باشید. پس بهتر است راجع به نشانه‌ها و علائم این مشکلات اطلاعاتی داشته باشید.

 کافئین را بیش‌تر بشناسیم

کافئین یک ماده محرک طبیعی است که در قهوه، چای، چای یربا ماته و شکلات وجود دارد (البته بیشتر چای‌های گیاهی کافئین ندارند). کافئین همچنین به عنوان یک ماده شیمیایی در طی فرآیند کافئین‌زدایی قهوه از آن جدا می‌شود و سپس به نوشیدنی‌های گازدار حاوی کافئین‌، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و برخی مواد غذایی خاص افزوده می‌شود. علاوه بر این، این ماده در برخی از داروهایی که برای تسکین درد مورد استفاده قرار می‌گیرند و همچنین در قرص‌ها یا پودرهای انرژی‌زا نیز وجود دارد. کافئین یکی از اجزای ترکیبی رایج در مکمل‌های گیاهی کاهش وزن است، با این وجود به گفته‌ی محققان، ممکن است وجود کافئین به عنوان یکی از ترکیبات موجود در این گونه محصولات، به طور دقیق روی برچسب این محصولات ذکر نشود.

مصرف چه میزان از کافئین، بیش از حد است؟

 کافئین معمولاً یک ماده محرک بسیار ایمن است که می‌تواند مزایای متعددی مانند هوشیاری و بهبود حالت روحی را فراهم کند، اما مصرف زیاد کافئین ممکن است عوارض جانبی متعددی به دنبال داشته باشد. در خصوص اکثر افراد، مصرف حدود 300 میلی‌گرم کافئین در روز، میزان متعادل و ایمن مصرف کافئین است، این میزان تقریباً معادل سه فنجان قهوه است. برخی افراد حتی نسبت به مصرف میزان کم کافئین حساسیت دارند. البته باید بدانید که میزان کافئین موجود در قهوه، چای و سایر مواد حاوی کافئین بسیار متفاوت است. به عنوان مثال، مقادیر کافئین موجود در نوشیدنی‌های قهوه استارباکس از 10 میلی گرم تا 415 میلی‌گرم متغیر می‌باشند.

علائم مصرف بیش از حد کافئین در بزرگسالان

علائم مصرف بیش از حد کافئین از فردی به فرد دیگر متفاوتند و از علائم متوسط (برافروختگی چهره) تا علائم شدید (مرگ) طبقه‌بندی می‌شوند، که این وضعیت به فرد و میزان مصرف کافئین بستگی دارد. علائم مصرف بیش از حد کافئین عبارتند از:

• تپش قلب بالا
• اضطراب و سایر مشکلات مربوط به سیستم عصبی
• گیجی (اختلال حواس)
• اسهال
• مشکل در خوابیدن، کم خوابی یا بی‌خوابی، بی‌تابی و بی قراری یا مشکلات مربوط به ورود به حالت هوشیاری و از دست دادن حالت هوشیاری
• سرگیجه
• تب
• برافروختگی چهره‌
• مشکلات دستگاه گوارش
• توهم و سایر علائم مربوط به سیستم عصبی
• سردرد
• افزایش دفع ادرار
• افزایش تشنگی
• ضربان نامنظم قلب
• کج خلقی
• عصبانیت
• گرفتگی عضلات / اسپاسم یا تشنج
• حالت تهوع
• مشکلات تنفسی
• استفراغ
• از دست دادن حیات/مرگ

خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد که فقط مصرف کافئین بالا منجر به مرگ شود و چنین وضعیتی غالباً عمدی انجام می‌شود. برای مرگ فردی که 69 کیلوگرم وزن دارد، حدود 10.000 میلی‌گرم کافئین (حدود 100 فنجان قهوه‌ای که دم کشیده باشد)  نیاز است. با این وجود، مصرف کافئین ممکن است با سایر داروها یا الکل تداخل داشته باشد و می‌تواند برای کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند مشکلاتی ایجاد کند.

علائم مصرف بیش از حد کافئین در کودکان

واکنش به کافئین در اطفال نیز همانند بزرگسالان می‌باشد، اما به دلیل وزن کم کودکان، برای بروز چنین عوارضی، مصرف کافئین کمتری لازم است. سایر علائم مصرف بیش از حد کافئین برای اطفال عبارتند از فشار خون پایین و تغییرات عضلانی منقبض و شل شدن عضلات. توصیه‌ی آکادمی آمریكایی طب اطفال این است كه كودكان زیر 12 سال نباید مواد غذایی یا نوشیدنی‌های حاوی كافئین مصرف کنند. هر چند ممکن است که به کودک خود قهوه ندهید، اما برای کودکان نسبت به مصرف سایر منابع حاوی کافئین نیز دقت کنید، از جمله مصرف لیمونادها (سودا)، شکلات و نوشیدنی‌های انرژی‌زا.

حساسیت به کافئین

افرادی که مشکلاتی در زمینه‌ی سلامتی دارند یا به کافئین حساسیت دارند، ممکن است نتوانند با خیال راحت حتی 200 تا 300 میلی‌گرم کافئین را در روز مصرف کنند. علائم حساسیت به کافئین شبیه به نشانه‌های مصرف بیش از حد کافئین است، اما ممکن است در سطوح بسیار کمتر مصرف کافئین مانند میزان نسبتاً پایین کافئین در یک شکلات، بروز پیدا کنند.  

عوامل تأثیرگذار بر حالت حساسیت به کافئین عبارتند از:

• سن: کودکان نسبت به بزرگسالان، حساسیت بیشتری به کافئین دارند. بزرگسالان مسن‌تر نیز حساسیت بیشتری به کافئین دارند.
• جنسیت بیولوژیکی: گاهی اوقات زنان در مقایسه با مردان، حساسیت بیشتری به کافئین دارند.
•  مشکلات مربوط به سلامتی: اضطراب، مشکلات قلبی عروقی یا مشکلات تنفسی، ممکن است آسیب‌پذیری نسبت به حساسیت به کافئین و مصرف بیش از حد آن را افزایش دهند.
• مصرف نامنظم کافئین: مصرف منظم کافئین، در اغلب افراد، مقاومت نسبت به کافئین را افزایش می دهد، به این ترتیب اگر به ندرت آن را مصرف می‌کنید، ممکن است عوارض بیشتری تجربه کنید.
• داروها: کافئین می‌تواند با داروها و مکمل‌هایی مانند تئوفیلین، اکیناسه و برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند سیپروفلوکساسین و نوروکسین (نورفلوکساسین) تداخل داشته باشد. عوارض جانبی احتمالی عبارتند از افزایش علائم مرتبط با مصرف بیش از حد کافئین و عوارض طولانی مدت مصرف کافئین.
• وزن: وزن کم، معمولاً موجب افزایش حساسیت به کافئین می‌شود.

چنانچه علائم حساسیت به کافئین را دارید، ممکن است مایل باشید در مورد علائم و هر عاملی که ممکن است حساسیت به کافئین را در شما افزایش دهد، با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید میزان ایمن مصرف کافئین را برای خودتان مشخص کنید.

کاهش یا درمان علائم مصرف بیش از حد کافئین

 چنانچه علائم شدید مصرف بیش از حد کافئین (مانند تپش قلب همراه با مشکلات قلبی عروقی از پیش موجود) را دارید، بلافاصله با مرکز کنترل مسمومیت یا خدمات اورژانس محلی خود تماس بگیرید.

 چنانچه علائم متوسط مصرف کافئین را دارید (مانند عصبانیت یا بی‌تابی و بی‌قراری)، با پزشک خود مشورت کنید یا میزان مصرف کافئین خود را کاهش دهید.

 چنانچه مایلید مصرف کافئین را کاهش دهید، می‌توانید با کاهش آهسته و تدریجی مصرف آن، از بروز برخی علائم ترک کافئین پیشگیری کنید. اگر با نوشیدن قهوه‌، کافئین مصرف می‌کنید، به طور کلی توصیه می‌شود که برای کاهش میزان مصرف کافئین، نوشیدن قهوه را به طور روزانه به میزان نصف فنجان کاهش دهید.